Jednostki miar w piwowarstwie

Z miej­sca muszę zazna­czyć, że to nie będzie pory­wa­jący tekst. Raczej jest to wpis z gatunku uży­tecz­nych, bo ope­ro­wa­nie na jed­nost­kach to pod­stawa, którą nam się wpaja już od naj­młod­szych lat. W piwo­war­stwie docho­dzi kilka nowych, a chcąc się­gać po recep­tury z całego świata warto zapo­znać się także z jed­nost­kami impe­rial­nymi, co pozwoli nam prze­kła­dać recep­tury z ich­niej­szych na nasze. Zaku­wać nie trzeba, bloga nie zamy­kam 😉

Jed­nostki obję­to­ści:

• Litr (l lub L) – pod­sta­wowa jed­nostka obję­to­ści. Jeden litr to 1/1000m³ czyli 1dm³. Uży­wamy przy poda­wa­niu roz­mia­rów warki jeżeli ta jest mniej­sza od 1hl.
• Mili­litr (ml) – Jedna tysięczna litra. Przed­ro­stek mili to 10⁻³. Uży­wamy cza­sami poda­jąc oczy­wi­ście wiel­ko­ści mniej­sze od litra, np. okre­śla­jąc roz­miary bute­lek. 330ml zamiast 0,33l, cho­ciaż obie formy są spo­ty­kane.
• Hek­to­litr (hl) – 100 litrów. Przed­ro­stek hekto ozna­cza mnoż­nik x 100. (stąd hektar to 100 arów). Nie­któ­rzy piwo­wa­rzy domowi pró­bu­jąc brzmieć poważ­nie lubią się chwa­lić, że wypusz­czają warki o roz­mia­rach 0,5hl.
• Galon (gal) – uży­wany w kra­jach anglo­sa­skich. Rów­nież służy do okre­śla­nia obję­to­ści. W wiel­kiej Bry­ta­nii galon wynosi w przy­bli­że­niu 4,54l, w Sta­nach Zjed­no­czo­nych, co nas bar­dziej inte­re­suje, jeden galon to w przy­bli­że­niu 3,78l. Prze­ciętna domowa warka w Sta­nach Zjed­no­czo­nych to 5 galo­nów, co daje nie­całe 19 litrów.

Jed­nostki masy:

• Gram (g) – pod­sta­wowa jed­nostka masy. Uży­wamy do okre­śla­nia ilo­ści skład­ni­ków, jeżeli aku­rat nie będzie łatwiej użyć kilo­gra­mów. 30g chmielu, 5g mchu irlandz­kiego.
• Kilo­gram (kg) – 1000 gra­mów, czyli 10³. Uży­wamy przy poda­wa­niu cięż­szych skład­ni­ków piwa, jak np. słody. 5kg słodu to czę­sta miara.
• Uncja (oz) – naj­czę­ściej spo­ty­kamy uncję mię­dzy­na­ro­dową, czyli 28,34g. Spo­ty­kamy w ame­ry­kań­skim piwo­war­stwie przy poda­wa­niu małych ilo­ści skład­ni­ków, jak dla przy­kładu chmiel – 1oz chi­nook, 1.5oz citra, 8oz cry­stal malt 40.
• Funt (lbs) – Uży­wany w Sta­nach Zjed­no­czo­nych do okre­śla­nia nieco cięż­szych rze­czy, kiedy prze­staje być wygodne uży­cie uncji. 1 funt bry­tyj­ski to około 0,45 kilo­grama. 14.5 lbs Pale 2-row malt.

Jed­nostki zawar­to­ści cukru (i gęstość)

• Stop­nie Bal­linga (°Blg) – Skala okre­śla­jąca zawar­tość cukru w roz­two­rze. 1 Sto­pień Bal­linga to gęstość roz­tworu cukru w roz­two­rze o tem­pe­ra­tu­rze 20 stopni Cel­sju­sza, który zawiera 1% cukru wagowo (10g cukru na 1kg roz­tworu). °Blg = ((G -1) * 266)/G gdzie G to gęstość roz­tworu cukru. Spo­ty­kany przede wszyst­kim w piwo­war­stwie.
• Stop­nie Plato (°Plato) – Mody­fi­ka­cja stopni Bal­linga. °Plato = masa eks­traktu brzeczki / masa brzeczki *100%. Stop­nie Plato są nieco bar­dziej dokładne od stopni Bal­linga, ale jed­nostki są na tyle zbli­żone w skali pro­duk­cji, która nas inte­re­suje, że można przy­jąć, że są toż­same. Róż­nica wynosi 0.05%. Warto dodać, że tu tem­pe­ra­tura refe­ren­cyjna to 17,5°C.
• Stop­nie Brixa (°Bx) – Rzadko uży­wana jed­nostka w piwo­war­stwie. Jeżeli w 100 gra­mach roz­tworu cukru i wody znaj­duje się 25 gra­mów cukru i 75 gra­mów wody, to mówimy o roz­two­rze który ma 25°Bx. W piwo­war­stwie domo­wym można przy­jąć, że to ta sama jed­nostka co plato i bal­ling. Naj­czę­ściej spo­ty­kana w winiar­stwie i sokach.
• SG (SG, OG, FG) – Spe­ci­fic Gra­vity – pomiar gęsto­ści wyko­ny­wany w jakimś bli­żej nie­okre­ślo­nym momen­cie, Ori­gi­nal Gra­vity – pomiar gęsto­ści brzeczki przed fer­men­ta­cją, Final Gra­vity – pomiar gęsto­ści po fer­men­ta­cji. Jed­nostka uży­wana prze­waż­nie w Sta­nach Zjed­no­czo­nych. To sto­su­nek gęsto­ści sub­stan­cji do gęsto­ści wody w tem­pe­ra­tu­rze 4°C. W przy­padku piwo­war­stwa sto­su­nek ten to jedynka i część tysięczna, np. 1.048.

• Chcesz wró­cić do naszych jed­no­stek? Pro­szę bar­dzo:
  plato = (-1 * 616,868) + (1111,14 * SG) – (630,272 * SG²) + (135,997 * SG³)
  Wygląda strasz­nie, ale można przy­jąć uprosz­czony, nie­pre­cy­zyjny wzór, który można poli­czyć bez kal­ku­la­tora i kartki. ((OG – 1) * 1000) / 4 = °BLG (na chłop­ski rozum – bie­rzemy tylko war­to­ści po prze­cinku bez zera na prze­dzie i dzie­limy na 4). W ten spo­sób podana wcze­śniej przeze mnie war­tość 1,048 to całe 12°blg

Tem­pe­ra­tura

• Stop­nie Cel­sju­sza (°C) – Uży­wana w naszych stro­nach jed­nostka tem­pe­ra­tury. Za zero przyj­muje się tem­pe­ra­turę zama­rza­nia wody, a za sto tem­pe­ra­turę wrze­nia. W piwo­war­stwie używa się do okre­śla­nia tem­pe­ra­tury brzeczki , tem­pe­ra­tury fer­men­ta­cji jak i poda­wa­nia goto­wego piwa.
• Stop­nie Fah­ren­he­ita (°F) – Uży­wana w Sta­nach Zjed­no­czo­nych jed­nostka tem­pe­ra­tury. Moment zama­rza­nia wody to 32°F, a wrze­nia 212°F. Gdzie jest w takim razie zero? Logicz­nie, zero to tem­pe­ra­tura zama­rza­nia mie­szanki wody, sal­miaku i soli w sto­sunku 1:1:1.

• Jak wybrnąć z dziw­nego Fah­ren­he­ita?
  °C = ⁵⁄₉ *(°F -32)

Goryczka (:

• IBU – Inter­na­tio­nal Bit­te­ring Unit – To nic innego niż zawar­tość izo­al­fa­kwa­sów w jed­nym litrze piwa, gdzie 1 IBU to 1mg izo­al­fa­kwa­sów. Należy zazna­czyć, że IBU nie ozna­cza sen­so­rycz­nego wra­że­nia gory­czy. Odczu­wa­nie gory­czy może być zabu­rzone przez eks­trakt koń­cowy, jak i wiele innych czyn­ni­ków, tak więc możemy tra­fić na piwo z 60 IBU które będzie dla nas bar­dziej gorz­kie od piwa, które ma IBU 105.
• EBU – Euro­pean Bit­te­ring Unit – Rów­nież służy do ozna­cza­nia gory­czy w piwie. Mie­rzy się ją w ten sam spo­sób, tyle, że pro­ce­dury są mini­mal­nie różne (inna ilość pró­bek i inny zestaw odczyn­ni­ków). War­to­ści EBU są mini­mal­nie niż­sze od IBU, choć można przy­jąć uprosz­cze­nie i stwier­dzić, że są toż­same. Jed­nostka spo­ty­kana bar­dzo rzadko.

Kolor

• EBC – Jed­nostka uży­wana w Euro­pie do ozna­cze­nia koloru piwa. Im wyż­sza war­tość EBC tym ciem­niej­sze piwo. Za Kolor słom­kowy przyj­muje się war­to­ści mię­dzy 2–4, za kolor czarny war­to­ści powy­żej 60.
• SRM – Jed­nostka uży­wana w Sta­nach Zjed­no­czo­nych do okre­śla­nia koloru piwa. Tak jak w naszej jed­no­stce, war­to­ści niskie ozna­czają piwo jasne a im wyż­sza war­tość, tym piwo ciem­niej­sze. Za kolor słom­kowy przyj­muje się war­tość 2, za piwo ciemne war­to­ści powy­żej 31.

• Prze­li­czamy? Spoko:
  EBC = SRM * 1.97